Yağlama sistemleri

[Admin]

YAĞLAMA SİSTEMLERİ
YAĞLAMA: İki yüzey arasına, birbirlerine dokunmadan hareket edebilmelerini sağlamak amacıyla, basınç altında yağ verilmesidir.
YAĞLAMA SİSTEMİNİN GÖREVLERİ
- Aşınmayı azaltmak ve sürtünmeyi en aza indirmek
- Sürtünme nedeniyle oluşan ısıyı yatak dışına aktararak, yatak yüzeylerinin soğumasını sağlamak
- Aşınma sonucu oluşan metal parçacıklarını taşıyarak yatak yüzeylerini temizlemek
- Silindir duvarları ile pistonlar arasında sızdırmazlık görevi sağlamak
- Yanma sırasında oluşacak organik veya inorganik asitleri nötrleştirmek
Motorlarda maksimum silindir ve yatak aşınmasının ana nedenleri; aşırı yük ve yüksek sıcaklığa bağlı olarak düşük viskozite, yağlama yağı miktarının az olması ve yakıtın içindeki kükürtün neden olduğu korozif etkilerdir. Bu sebeple, yağlama sisteminin iyi işletilmesi büyük önem kazanmaktadır.
- yağlama sistemlerinde, yağlama yapılan bölgedeki yağ filminin önemi çok büyüktür.
Yağ filmi;
- yüzeylerin düzgünlüğü
- yatak basıncı
- yağın viskozitesi ile değişkenlik gösterir
Viskozite düştükçe yağ filmi ÜÖN civarında kritiktir.
Yük arttıkça yağ filmi küçülmektedir.
Ayrıca çok yüksek viskozite de istenmeyen bir özelliktir, çünkü yüksek viskozite de akışı engelleyeceğinden, viskozite optimum ayarında tutulmalıdır.
Yatak basıncı arttığı zaman da yağ filmi risk altındadır. Çünkü basınç arttığında filmin mukavemeti azalır ve kırılabilir. Bunun sonucunda yağlama yapılan parça kısa zamanda hasar görür ve çalışmaz hale gelir.
DİZEL MOTORLARINDA YAĞLAMA
Dizel motorlarında yağlama yapılan başlıca kısımlar:
- piston ve silindirler
- krankşaft yatakları
- turbo doldurucu
- valf hareket mekanizması
dizel motorlarının yağlama sistemleri ikiye ayrılır:
1- mekanik yağlama sistemi
2- adaptif (kontrollü) yağlama sistemi
Mekanik yağlama sistemi: Bu sistemde, mekanik yağdanlık adı verilen ve motordan hareket alan yağ pompalarından yararlanılır.
Adaptif yağlama sistemi: Bu yeni sistemde yakıt içerisindeki kükürt oranı bir kontrol ünitesi
ayarlanmaktadır. Yakıttaki kükürt oranında gerçekleşen en ufak sapma kontrol ünitesi sensörleri aracılığıyla algılanır ve yağlama miktarı değiştirilir. Yani kullanılan yağ miktarı yakıttaki kükürt oranını simgeleyen bir fonksiyona bağlı olarak değişir. Bunu sağlamak için kapalı bir otomatik kontrol devresi oluşturulmuştur. Böylelikle her silindir için gerekli olan yağlama miktarının optimizasyonu sağlanmış olunur.
Sistemde yalnızca yakıt içerisindeki kükürt oranı değerlendirilen parametre değildir. Kükürt oranının yanı sıra aşınlar sonucu ortaya çıkan yağ içerisindeki demir oranı da izlenerek aşınmaların boyutu hakkında detaylı analiz yapılabilir. Yağ içerisindeki demir oranı için tolere edilebilecek değerler belirlenir ve bu değerlerin aşılması durumunda sistem alarmını tetikler. Bu alarm sistemi su penetrasyonu, doldurma havasının içindeki kirletici partikül miktarı gibi diğer parametreler için de kullanılabilir.
YAĞLAMA DEVRESİ ELEMANLARI
Karter: Karter, motor yağma depoluk yapar, yağın soğumasına yardımcı olur ve motorun alt tarafını kapatarak toz, toprak ve benzeri yabancı maddelerin motorun içine girmesini önler.
Filtreler: Dizel motorlarında verimli bir yağlama için iki önemli faktör rol oynar. Bunlardan birincisi sürtünme yüzeylerine yeterli yağ vermek ve ikincisi temiz veya yabancı maddelerinden arındırılmış yağ kullanmaktır. Motorun çalıştırılması sırasında yağlama yağı sürekli olarak kirletildiğinden; zaman zaman temizlenmesi ve yabancı maddelerin giderilmesi gerekir.
Yağlama yağlarını temizlemek üzere yaygın olarak kullanılan cihazlara, filtre adı verilmektedir. Bunlar yağlama yağı içindeki yabancı maddeleri, örneğin özellikle karbon artıklarını tutarlar. Dizel motorlarında çok ince delikli ve 0,12-0,15 mm ölçülerinde yabancı maddeleri tutmak üzere, çok çeşitli filtreler kullanılmaktadır.
Dizel motorlarının yağlama sistemlerinde;
• Metal kenarlı
• Perdeli Kumaşlı
• Topraklı
• Sıkıştırılmış kâğıtlı veya selüloz tipli
• Selüloz ve topraklı Rafineri türlü filtre kullanılır.
Yağ Pompası: Yağ pompası, yağı karterden emerek belirli basınç altında yağ filtresine ve ana yağ kanallarına basar. Motorlarda dişli tip, paletli tip, rotorlu tip olmak üzere üç çeşit yağ pompası bulunur.
Yağ Soğutucuları: Dizel motorlarında dolaştırılan yağlama yağı; yataklardan yağla soğutulan pistonlardan ve yanma odasından, silindir duvarlarındaki yağ filmine aktarılan ısıyı ve kartere dökülür. Bu ısının türlü yöntemlerle yağlama yağı üzerinden alınarak sıcaklığın 80 °C veya ön görülen sıcaklığın altında tutulması gerekir. Çünkü yüksek sıcaklıkta yağlama yağı hızlı bir şekilde oksitlenir. Bu nedenle yağların soğutulması için yağ soğutucusuna ihtiyaç bulunmaktadır. Pistonları yağ ile soğutulan motorlarda yağ soğutucusu kullanılması kaçınılmaz olmaktadır.
Separatörler: Akışkanlar içinde bulunan partiküller veya diğer akışkanlar öz kütle farkı ve yer çekimi ivmesi gibi etkenler sonucu belirli bir süre sonra dibe çökerler. Ancak çoğu sistemde çökelme yer çekimi etkisiyle çok yavaş ve yetersiz gerçekleşmektedir. Yağlama yağı içinde bulunan su ve partiküller de yüksek öz kütleleri nedeniyle yağın dibine çökelirler.
Ancak bu çökelme uzun sürede ve yetersiz olmaktadır. Gemiye aldığımız yağı veya yakıtı uzun süre bekletemeyiz ( kullanmak zorundayız). Bu nedenle ayrışma işlemini daha çabuk ve etkin gerçekleştirecek elemanlara ihtiyaç duyarız. Separatörler merkez kaç kuvvetinden yararlanarak sanki yapay bir yer çekimi kuvveti oluştururlar. Böylelikle yağ veya yakıt içindeki su ve istenmeyen partikülleri ayrıştırırlar.